Nebati ‘bütçeye etkisi sınırlı’ dedi: İşte KKM’nin bilançosu

Bakan Nebati KKM’nin bütçe üzerindeki etkisinin sınırlı olduğunu ileri sürse de veriler bunun aksini gösterdi. KKM’nin ilk 9 aydaki maliyeti sosyal harcamalar, tarımsal destekler, eğitim ve sağlık yardımı gibi ödemeleri katladı.

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati dün yaptığı konuşmada Kur Morumalı Mevduat’ın (KKM) bütçe üzerindeki etkisinin sınırlı olduğunu ileri sürdü.

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, KKM’nin Hazine’ye maliyeti şuanda 75,6 milyar TL’yi bulmuş durumda. Bütçe verileri KKM yükü olmasaydı bu rakamla çiftçilere ve sosyal ödemelere ağırlık verilebileceğini gösteriyor.

75,6 milyar TL yalnızca Hazine’den mudilere ödenen miktar. TCMB’nin dövizden KKM’ye geçenlere ne kadar ödediği tam olarak bilinmese de KKM’nin kamuya toplam maliyetinin bu ödemelerle birlikte 150 milyar TL’nin üzerinde olduğu tahmin ediliyor.

NEBATİ: ETKİSİ SINIRLI

Dün 2. Türkiye Çiftçi Zirvesi’nde yaptığı konuşmada Bakan Nebati KKM’ye ilişkin de değerlendirmelerde bulundu. Nebati, “Kur korumalı mevduat 1,37 trilyon TL’ye ulaştı. Ülkedeki mevduatın 3’te birini karşılıyor. KKM’nin maliyeti 75,6 milyar TL. KKM’nin Türkiye bütçesi üzerinde etkisinin sınırlı olduğu çok net bir şekilde ortada” dedi.

Aralık ayında yaşanan kur krizinin ardından hükümet kur korumalı mevduatı devreye alarak mudilerin yatırımlarını TL aracılığı ile bankada değerlendirmesine ve olası kur zararının Hazine aracılığı ile karşılanmasına ilişkin düzenleme getirmişti.

Sonrasında KKM’deki kur farklarının mevduat sahiplerine ilk ödenmeye başlandığı mart ayında bu rakam 11,7 milyar olarak gerçekleşmiş, dolar/TL’deki hızlanmanın sınırlı seyrettiği nisan ve mayıs aylarında sırasıyla 4,5 milyar TL ve 4,8 milyar TL’lik ödemeler yapılmıştı.

Haziran, temmuz ve ağustos aylarında ise dolar/TL’deki artışın tekrar ivmelenmesi ve 18 seviyelerine geri dönmesiyle KKM’nin Hazine’ye olan maliyeti de artmaya devam etti. Böylece ağustos sonunda KKM’nin bütçeye toplam maliyeti 75,6 milyar TL oldu.

Buna göre 8 ayda toplam bütçe giderinin yaklaşık 1,7 trilyon TL olduğu hesaba katıldığında KKM’nin bütçenin yaklaşık yüzde 4’üne denk geldiği görüldü. Eğer yıl sonuna kadar dolar/TL’deki yükseliş hızlanırsa KKM’nin bütçeye sağlayacağı yük daha da artacak.

SOSYAL YARDIMLAR KKM’NİN YANINDA SOLDA SIFIR KALDI

Bütçenin ayrıntılarına bakıldığında KKM’ye ödenen paranın kimi eğitim kalemleri, sosyal yardımlar ve çiftçi desteği gibi ödemelerin çok altında kaldığı görüldü. Ağustos ayı bütçe verilerine göre, 2022 yılında ilk 8 ayda sosyal amaçlı transferlere toplamda 26,4 milyar TL harcandığı görüldü.

Sosyal amaçlı transferler içerisinde engellilere, dul ve yetimlere, muhtaç durumda kalanlara yapılan ödemeler bulunuyor. Öte yandan eğitim, sağlık, yiyecek ve barınma amaçlı transferlerin toplamda 4,4 milyar TL ile sınırlı kaldı.

Verilere bakıldığında KKM’nin bütçeye oluşturduğu yükün başka yerlere aktarıldığı senaryolarda sosyal yardım ödemelerinin de artmasının gündeme gelebileceği görüldü.

KKM’YE VERİLEN PARA İLE ÇİFTÇİYE HAK ETTİĞİ ÖDENEBİLİRDİ

Ayrıca bütçede mazot, gübre desteği gibi kalemlerin bulunduğu ‘Alan bazlı tarımsal destek ödemeleri’ne 8 ayda toplam 10,2 milyar TL ödendiği görüldü. Hayvancılık desteklerine ödenen miktar 5,6 milyar TL olurken tarım sigortası destekleri 1,1 milyar TL oldu.

Fark ödemesi niteliğindeki tarımsal destekler 5,5 milyar TL, diğer tarımsal destekler ise  2,3 milyar TL seviyesinde oldu. Diğer kalemler de dikkat alındığında çiftçi ve hayvancılara ödenen toplam tutar 8 ayda 26,1 milyar TL ile sınırlı kaldı.

Normal şartlarda Tarım Kanunun 21. maddesine göre çiftçiye her yıl bütçeden milli gelirin en az yüzde 1’i oranında pay verilmesi gerekiyor. Buna göre Türkiye’nin ilk altı ayda yaklaşık 6 trilyon TL olan gayri safi yurt içi hasılası hesaba katıldığında bu dönemde çiftçiye yaklaşık 60 milyar TL ödeme yapılması gerekiyordu.

Veriler göz önüne alındığında ilk 8 ayda çiftçilere yapılan ödemenin bu miktarın çok altında kaldığı görüldü. Bütçe verilerine göre çiftçiye yapılan toplam ödeme KKM tutarının yaklaşık 3’te birini oluşturdu.