Kokpitte alarmlar çalıyor: 5 pilottan 4’ü yorgun

Havacılık Tıbbı Derneği ve Havacılık Uzay Tıbbı Platformu Türkiye’deki pilotlarla ilgili kapsamlı bir anket çalışması yaptı. Sonuç ürkütücü: “5 pilottan 4’ü yorgun uçuyor, yüzde 97’sinde yorgunluk belirtileri var. Kokpitte uyuklama oranı yüzde 81” THY pilotların uçuş sürelerinin artırılmasını istiyor.

Havacılık Tıbbı Derneği ve Havacılık ve Uzay Tıbbı Platformu, Türkiye’de sivil havayolu pilotlarının yorgunluk algılarıyla ilgili anket çalışmasını tamamladı.

Anket, 2022 yılı 1 Mart – 20 Haziran tarihleri arasında internet ortamlarında (bazı havacılık siteleri ve dernek web sayfalarında) yayınlandı.

Katılımcılardan kimliklerini açıklar nitelikte hiçbir özel bilgi (isim, şirket, vs) istenmedi. Anket formunda 47 soru ve 1 açık uçlu görüş bildirimi bölümü vardı. Yanıtlar istatistiksel değerlendirmeye alındı ve uzman yorumlamaları yapıldı.
Uçuş emniyetine yönelik insani unsurları dert edinmiş, apolitik ve tarafsız yaklaşımlarıyla sektörde güven sağlamış iki kurumun 2008, 2012 ve 2013 yıllarında yaptığı benzer çalışmalar Türkiye Havayolu Pilotları Derneği (TALPA) çalıştaylarında sunulmuş ve gerekli düzenlemelerle ilgili değişikliklere zemin yaratabilmesi için meclis gündemine taşınmıştı.

İki kurumun son anket çalışması da çok çarpıcı sonuçlar ortaya koydu. Türk Havacılığı’ndaki hayati riskleri net bir şekilde açığa çıkaran anketin dikkat çeken bazı başlıkları şöyle:

“DİKKATE ALINMIYOR” 
Katılımcı pilotlara, Yorgunluk ile uçuş emniyeti kavramları ilişkisinin şirketlerce dikkate alınıp alınmadığı sorulduğunda: Dikkate alındığına inanmayanların oranı %74, dikkate alındığını düşünenlerin oranının %18 olduğu ortaya çıktı.

HER 5 PİLOTTAN 4’Ü YORGUN 

Bu, anketin belki de en önemli sorusu… Görevleri sürecinde ciddi yorgunluk yaşamayıp ‘zinde veya olağan düzeyde’ yorgunluk hissedenlerin toplam oranı %20, ‘olağan düzeyin üstünde yorgun ve çok yorgun’ hissedenlerin toplam oranı ise %80’i buldu.  Bu, her 5 pilottan 4’ünün yorgun olduğu anlamına gelir…

BOŞ GÜN SONRASI DA YORGUN
Boş günleri takip eden günlerdeki uçuşlarda yorgunluğun azaldığı görüldü ancak yine de ortalama %61 düzeyinde yorgunluk deklare edildi.

YORGUN OLDUKLARINI SÖYLEYEMİYORLAR
Pilotların sadece %13’ünün elverişsizlik halini şirkete bildirdiği ve uçuş listesinden çıkarılmayı talep ettiği; %66’sının durumunu bildirmeden yorgun olarak uçuşa gittiği anlaşıldı.

ESNEME, BAŞIN  DÜŞMESİ, GÖZLERİN KAPANMASI YÜZDE 97

Görev sürecinde beraber uçulan pilotta yorgunluğun objektif belirtilerine (esneme, dikkat azalması, sorulara geç reaksiyon verme, başın öne düşmesi, gözlerin kapanması, vs) rastlama oranı %97 olarak görüldü. Neredeyse pilotların tamamı diğerinde de yorgunluk belirtilerini gözlemekte oluşu, alarm işareti gibi yorumlanabilir…

YÜZDE 80’İ UYUKLUYOR

Görev sürecinde esneme ve uykululuk  veya istemsiz olarak ve farkına varmadan uykuya dalmak halleri, karayolu trafiğinde sürücülerde, havacılıkta pilotlarda kaza yapma nedenleri arasında gösterilmektedir. Mikro uyku gece uçuşlarında gündüze göre 3 kat fazla ortaya çıkar. Uzun
uçuşlarda pilot başına saatte 1.38 kez mikro uyku görüldüğü bildirilmiştir. Ankette frekans yüzdesi 80’dir. Bu da beklenenin çok üstünde bir orandır.

Gece yarısı 00.00 ve sonrasında başlayan görevlerde yorgunluğun anketin başında katılımcılara yöneltilen ve “görevleri ile ilgili son dönemdeki yorgunluk düzeylerini” ölçümleyen sorunun sonucu olan %80’den daha yüksek düzeyde bir yorgunluk oranına rastlandı. Pilotların yüzde 81’i orta düzey ve üzeri yorgun hissettiğini belirtti.

“AVRUPA’DA GECE UÇUŞU YOK”  

Sonuç olarak anketteki sonuçlar,  bir kısmı abartılmış olduğu dahi kabul edilse Türkiye’deki pilotların ciddi yorgunluk sorunu yaşadığı ortaya koyuyor. Havayolu yönetimleri bırakın pilotların uçuş saatini azaltmayı, yükseltmek için ulusal otoriteye başvurdukları biliniyor. Yöneticiler, uçuş saatlerinin üst limitlerde de olsa uluslararası mevzuata uygun olduğunu savunuyor. Ancak konuyu yakından takip eden uzmanlar önemli bir noktaya işaret ediyor:

Halen Avrupa’da yürürlükte olan EASA FTL – Uçucu Ekip Uçuş Görev ve Dinlenme Süreleri ile Uygulama Esasları Talimatı aynen Türkiye için kopyalanmış durumda. Avrupa havalimanlarının %95’i, gürültü nedeniyle gece saat 23:00 ile sabah 05:00 arası trafiğe kapalıdır ve EASA FTL bu gerçek dikkate alınarak tasarlanmıştır.Örneklemek gerekirse Almanya’da sabah 01:00 de Münih’ten Berlin’e, Hamburg’dan Stuttgart’a, Nürnberg’den Köln’e uçamazsınız. Türkiye’de havalimanı gürültü regülasyonları yok. Tüm havalimanlarının 24 saat açık kaldığı ve uçuş yapıldığı dikkate alındığında EASA FTL’in Türk Sivil Havacılığındaki uyumsuzluğu ve emniyetsiz kümülatif yorgunluklara sebep olabileceği dikkate alınmalıdır. EASA FTL’de bizdeki karşılığı olmayan 00:00 sonrası 3 veya 4 bacaklı İç Hat uçuşları için: bilimsel verilere dayalı kümülatif yorgunluklara neden olmayan Türkiye’deki operasyonlara uygun çalışma ve dinlenme süreleri hazırlanıp buna uygun ekip planlamaları yapılmalıdır.