Bir yılda 62 milyar liralık ihale kapalı kapılar ardında verildi

AKP iktidarı, ihalelerde özel durumlarda başvurulması gereken pazarlık usulünü bolca kullanmaya devam ediyor.

Kamu İhale Kurumu, 2021 yılı Kamu Alımları İzleme Raporu’nu yayımladı. İhale yasasındaki özellikle istisnalar maddesine sık sık yeni fıkralar eklenmiş ve alfabedeki harfler sıralamaya yetmeyince z’den sonra aa fıkrası konulmuştu. Bu değişikliklerin bir yıllık bilançosu da ortaya çıktı.

Geçtiğimiz yıl 9 bin 53 idare toplam 77 bin 39 ihale gerçekleştirdi.

Bu ihalelerin toplam büyüklüğü 287 milyar 479 milyon lira olurken, kamu kurumları 13 milyar 193 milyon liralık da doğrudan temin yaptı. Toplam kamu alımı tutarının yüzde 25,93’ü (77 milyar lira) belediyeler tarafından gerçekleştirildi.

YÜZDE 11’İ İSTİSNA

Toplam 300 milyar 672 milyon lirayı bulan alımların 33 milyar liralık kısmı için Kamu İhale Kanunu’ndaki istisnalardan yararlanıldı.

Yapılan ihalelerin yüzde 11’lik kısmına denk gelen bu istisnaların tutar bazında yüzde 72,41’ini mal alımlarına, yüzde 7,48’i yapım işlerine, yüzde 19,92’si hizmet alımlarına ve yüzde 0,18’ini ise danışmanlık hizmet alımlarına harcandı.

21B İLE 62 MİLYAR

Kamu ihale kanunu kapsamında gerçekleştirilen toplam 254 milyar liralık ihalelerin yüzde 70,72’sinde açık ihale usulü, yüzde 27,44’ünde pazarlık usulü ve yüzde 1,84’ünde ise belli istekliler arasında ihale usulü uygulandı.

Bu kapsamda açık ihale usulü toplam 179.9 milyar liralık ihale yapılırken, pazarlık usulü gerçekleştirilen ihalelerin toplam tutarı 69.8 milyar lira oldu. Pazarlık usulü 18 bin 356 ihale yapıldı.

Pazarlık usulü ile yapılan ihalelerin toplam tutarının yüzde 89,30’una denk gelen 62.3 milyar liralık kısmı 21b kapsamında gerçekleşti.

YASA DELİK DEŞİK OLDU

Kamu İhale Kanunu’nun deprem, sel gibi olağanüstü haller için öngördüğü 21/b maddesi son yıllarda özellikle büyük kamu ihalelerinde kullanılıyor.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, 2001 krizinin ardından, saydamlık, hesap verilebilirlik gibi uluslararası standartlara ve AB müktesebatına uygun olması amacıyla hazırlandı ve 2003 yılında yürürlüğe girdi.

Aslında çıkarıldığında, ilkeler ve prensipler açısından ideale yakın bir kanunken, 200’e yakın değişiklik yapılarak delik deşik hale getirildi.

İstisnalar neredeyse olağan hale geldi. Kanunda kamuoyunun davet usulü olarak bildiği, istisnai pazarlık usulünün uygulanabilmesi için kanunun 21’inci maddesinin (b) bendinde belirtilen haller subjektif yorumla neredeyse tüm ihalelerde kurtuluş reçetesi olarak kullanılmaya başlandı.

21. madde şöyle:
Aşağıda belirtilen hallerde pazarlık usulü ile ihale yapılabilir:
“b” Bendi:
“doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen haller…”

SAYIŞTAY DA UYARIYOR

Sayıştay’ın denetim raporlarında, 21/b maddesinin yasaya aykırı şekilde kullanılması nedeniyle bazı ihalelerin Danıştay ve idare mahkemeleri tarafından iptal edildiği vurgulanarak “Kamu İhale Kanunu’nun 21/b maddesindeki şartların ve ivedilikten kastın, sadece ihalenin çabuk sonuçlandırılması değil, ihale konusu işin acilen bitirilmesi olarak anlaşılması gerektiği belirtilmiştir” değerlendirmesi yapılıyor.