Ankara’nın başkent oluşunun 99. yılı! Ankara ne zaman, neden başkent oldu?

Mustafa Kemal Atatürk’ün, Millî Mücadele’nin sevk ve idare merkezi olarak seçtiği Ankara, 13 Ekim 1923 tarihinde başkent olarak ilan edildi. Mustafa Kemal Atatürk ünlü “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır” sözünü söylediği yer olan Ankara jeopolitik, stratejik ve coğrafi konumu sebebiyle Kurtuluş Savaşı boyunca da bir karargâh olarak fiilen başkentlik görevi yaptı.

Kurtuluş Savaşı’nda Ankara, Anadolu’daki direniş hareketinin yönetimi olan Heyet-i Temsiliye’nin merkezi olarak Mustafa Kemal Atatürk tarafından seçildi. Türk-Yunan Savaşı’nın en yoğun muharebesinin gerçekleştiği yer olan Ankara’da Sakarya Meydan Muharebesi sonucunda Yunan birlikleri püskürtülmüştü. 1923 Lozan Antlaşması ile millî sınırlarını tescilledi ve bağımsızlığını onaylatan Türkiye Büyük Millet Meclisi 13 Ekim 1923’te Ankara kentini başkent ilan etti.

ANKARA NE ZAMAN, NEDEN BAŞKENT OLDU?

Ankara; Kurtuluş Savaşı boyunca stratejik kararların alındığı ve jeopolitik konumuyla öne çıkan bir karargâh olarak fiilen başkentlik görevi yaptı. Cumhuriyet’in ilanından on altı gün önce de Türkiye Büyük Millet Meclisine verilen yasa önerisinin kabulüyle 13 Ekim 1923’te yeni kurulacak devletin yasal olarak başkenti oldu.

Türk bağımsızlık hareketinin sembolü haline gelen Ankara’nın yeni devletin başkenti olması için İsmet Paşa ve 14 milletvekili, 9 Ekim 1923 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne kanun teklifinde bulundular. Kanun teklifinin gerekçesinde özetle şöyle denilmekteydi: “… Antlaşma ile Boğazlar için kabul edilen hükümler, Yeni Türkiye’nin esas varlığını, ülkenin güç kaynaklarının gelişmesini, Anadolu’nun merkezinde kurmak lüzumunu göstermektedir. Ülkenin güvenliği Ankara’nın coğrafi ve stratejik durumu bunu gerektirmektedir.”

Ankara 13 Ekim 1923’de Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile Türkiye’nin başkenti olarak kabul edildi. 20 Nisan 1924’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce benimsenen Anayasa’nın 2. maddesinde Türkiye devletinin başkentinin Ankara olduğu belirtildi.

Mustafa Kemal Atatürk, Dikmen sırtlarında yaveri Muzaffer (Kılıç) Bey ile, Ankara, 15 Şubat 1921. (Depophotos)

KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİNDE ANKARA

Şehir, coğrafi olarak Anadolu’nun ortasında, demir yolu ile İstanbul’a ulaşılabiliyor, Batı Cephesine yakın ve halkın millî mücadele yanlısı olma gibi başlıca sebeplerle Ankara ili Türk Kurtuluş Savaşı’nda merkezî bir yer oldu. 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelen Mustafa Kemal, şehri Anadolu’daki direniş hareketinin yönetimi olan Heyet-i Temsiliye’nin merkezi olarak seçti.

İstanbul’un İngilizler tarafından işgal edilmesi nedeniyle Meclis-i Mebûsan feshedilip, 23 Nisan 1920’de Ankara’da Büyük Millet Meclisi kuruldu.

Kurtuluş savaşı döneminde en kritik ve yoğun savaşlara sahne olan Ankara’da 23 Ağustos – 13 Eylül tarihleri arasında gerçekleşen Sakarya Meydan Muharebesi sonucunda Yunan birlikleri püskürtüldü. Polatlı yakınlarında meydana gelen zorlu muharebe Kurtuluş Savaşı’nın dönüm noktası olmuş, Mustafa Kemal Atatürk ünlü “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır” sözünü bu sırada söyledi.

Birkaç hafta sonra Fransa ile yapılan Ankara Anlaşması ile, Türk-Fransız ihtilafı sona erdi.

Kurtuluş Savaşı sonucu toprakları üzerindeki egemenliğini kanıtlayan Türkiye, 1922 Lozan Barış Konferansı ve 1923 Lozan Antlaşması ile uluslararası toplulukta millî sınırlarını tescilledi ve bağımsızlığını onaylattı.