Stresten böyle kurtuldular
Hayat zor ve başa çıktığımız, çıkmaya çabaladığımız stres kaynakları giderek artıyor. Henüz birkaç yıl önce pandeminin etkisi altında değişen hayatımızda en büyük travmalarla yüzleşen sağlık çalışanları basit bir bilgisayar oyunuyla stres bozukluğundan kurtulmuş olabilirler mi?
Gülinay SELÇUK
Dünyanın dört bir yanında milyonlarca oyuncunun sevgilisi Tetris ilk olarak Sovyet bilgisayar mühendisi Aleksey Pajitnov tarafından 1984 yılında yayınlanmış bir klasik video oyunu. Ve artık sadece bir oyun olmakla kalmayıp sağlık personelini travma sonrası stres bozukluğundan koruyor. İngiliz gazete Daily Mirror’da yayınlanan araştırmaya göre İngiltere’deki sağlık çalışanları Covid ile başa çıkmanın neden olduğu travma sonrası stresi atlatmalarına yardımcı olmak için Tetris kullandı.
Gazetede yayınlanan makalede farklı geometrik şekillerde düşen blokların hızla birbirine uyması için döndürme tuşuna basarken, beyindeki travmatik tepkilerimizden sorumlu alanın tetiklendiği ifade ediliyor.
Rahatsız edici bir anıyı kasıtlı olarak hatırlamak ve ardından birkaç dakika Tetris oynamak, hastaların beyinlerindeki ‘müdahaleci düşünceleri’ ortaya çıkarıyor.
ZİHİNSEL ROTASYON
Makaleye ilham kaynağı olan araştırmaya ilişkin İsveç’teki Uppsala Üniversitesi’nden Profesör Emily Holmes şunları söylüyor: Müdahalenin amacı, dirençli-olumsuz düşüncelerin akla gelme sayısını azaltmaktır. Hastalar Tetris oynarken kasıtlı olarak bir anı akıllarına getiriyor ve ‘zihinsel rotasyon’ kullanarak onunla etkileşime geçmeyi öğreniyorlar.
DOKTORLAR, HEMŞİRELER, HASTA BAKICILAR…
Tüm dünya ile birlikte İngiltere’yi de sarsan pandemi dönemi ardında derin yaralar bıraksa da şüphesiz bu süreçten en çok etkilenen meslek grubu sağlık çalışanları oldu. Covid koğuşlarında görevli her dört çalışandan biri salgın sırasında sonu gelmeyen kayıplarla yüzleştikten sonra travma sonrası stres bozukluğu (PTSD) yaşadı. Üçte birinden fazlası ise depresyonla mücadele ediyordu.
(1985 yılında Rus bir programcı tarafından tasarlanan Tetris, 1989 yılında Nintendo Game Boy ile uluslararası üne kavuştu. O zamandan beri çeşitli platformlarda dünya çapında 520 milyondan fazla kopya satarak tüm zamanların en çok satan oyunu oldu.)
İNSANLARIN ANILARI DİRENÇLİ OLUR
İngiltere’nin en önemli hastanelerinden Cardiff’in Yoğun Bakım direktörü Dr. Julie Highfield durumu şöyle özetliyor:
“Sağlıkçılar stresin en uç noktasında bitkin düşmüşlerdi. İnsanların her zamanki başa çıkma yolları, her zamanki çıkış yolları hastane ortamında yoktur. Bu yüzden de biraz ara vermeleri gerekiyordu ve çalışmaya devam edenler pek çok zor anıyla baş başa kaldılar, anılar onlara yük oldu. İnsanların dirençli anıları olur; bir türlü unutulmayan, aniden beliren görüntüler, akıllarına gelen anı parçaları, tüm bunlar çalışmayı zorlaştırır ve düşünmelerini etkiler.”
TAMAMEN ORTADAN KALDIRDI
Belirtileri gösteren ve şikayetlerini sürdüren hastalardaki 14 haftalık Tetrisli terapilerin ardından personelin geri bildirimleri son derece olumluydu; bazıları terapinin travma sonrası stres bozukluğu geri dönüşlerini neredeyse tamamen ortadan kaldırdığını ifade etti.
İzlenimler bir iki dakikalık Tetris molasının ani ağlama nöbetlerini, uykusuzluğu ve akut davranış bozukluklarını zamanla ortadan kaldırdığını gösterirken yerine daha berrak düşünceler ve sağlık çalışanlarının yaşadığı sorunları hasta koğuşunda çözen bir bakış açısı kazandırdı.
